Một góc mô hình thuê đất trồng măng tây của HTX dịch vụ Nông nghiệp Hòa Mạc (huyện Văn Bàn)

Tích cực triển khai

Trong những năm qua, vấn đề tích tục, tập trung ruộng đất, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn và các chính sách khuyến khích phát triển, hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn trên địa bàn tỉnh Lào Cai đều được thực hiện theo Luật Đất đai năm 2013 và các quy định tại các các Nghị định, Quyết định của Chính phủ. Qua đó đã tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện chủ trương tập trung ruộng đất, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp hàng hóa, hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững trên địa bàn

Để triển khai có hiệu quả những chính sách nêu trên, tỉnh Lào Cai đã ban hành Đề án về tái cơ cấu kinh tế nông, lâm nghiệp giai đoạn 2016 -2020, Nghị quyết của HĐND tỉnh về ban hành quy định một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp trên địa bàn và nhiều văn bản về quy hoạch cánh đồng lớn của tỉnh, thực hiện tập trung ruộng đất phục vụ sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Đồng thời, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương, đơn vị chuyên ngành tăng cường đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi phương thức sản xuất, phối hợp với các địa phương mời gọi và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với nông dân; hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện; chủ động phối hợp có hiệu quả với các ngành, địa phương trong cả nước tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, kết nối giao thương để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp của tỉnh.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Lào Cai, hiện nay, toàn tỉnh đã có gần 100 tổ chức và cá nhân tham gia tập trung ruộng đất sản xuất nông nghiệp. Đã hình thành 90 liên kết sản xuất theo các hình thức: liên kết doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác liên kết với người dân; thuê quyền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Quy mô liên kết trên địa bàn tỉnh đạt trên 19 nghìn ha, tổng giá trị tiêu thụ sản phẩm thông qua liên kết đạt hơn 1.620 tỷ đồng. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp quy mô liên kết đạt 9.798 ha, còn lại là lĩnh vực lâm nghiệp.

Mô hình ký Hợp đồng thu mua sản phẩm của Công ty CP chè Thanh Bình phát huy hiệu quả.

Những hình thức chủ đạo

Một trong những liên kết phổ biến trên địa bàn tỉnh đó là liên kết hợp tác với người sử dụng đất. Hiện nay, quy mô liên kết này đạt trên 9.300 ha, tập trung tại các huyện Mường Khương, Bát Xát, Sa Pa, Bắc Hà, Bảo Thẳng, Bảo Yên; chủ yếu liên kết sản xuất lúa thương phẩm, lúa giống, rau, chè, dược liệu, chuối, dâu tằm….  Đây là hình thức tập trung đất đai thông qua việc người nông dân tự sản xuất và ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm hoặc tự nguyện góp đất cùng tiến hành tổ chức sản xuất kinh doanh và cùng hưởng lợi thành quả sản xuất. Trong hình thức này, doanh nghiệp đóng vai trò cốt lõi, đứng ra để thỏa thuận với người dân (có sự hỗ trợ của chính quyền cơ sở) về bao tiêu sản phẩm đầu ra, cách thức tổ chức sản xuất, giá cả thu mua sản phẩm sau thu hoạch; đồng thời doanh nghiệp có trách nhiệm cung ứng kỹ thuật canh tác, hỗ trợ đầu vào về giống, phân bón, máy móc…; người nông dân vẫn sản xuất trên ruộng đất của mình, trên cơ sở hợp đồng sản xuất để đáp ứng yêu cầu về khối lượng và chất lượng của doanh nghiệp, hợp tác xã.

Những mô hình tiêu biểu thành công trong hình thức liên kết sản xuất với người dân phải kể đến: mô hình hỗ trợ giống, phân bón, vật tư kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm của Hợp tác xã Nông nghiệp Mai Anh (thị xã Sa Pa) liên kết sản xuất 60 ha rau với 260 hộ dân tham gia, tổng doanh thu đạt 4,8 tỷ đồng/năm; Mô hình góp đất cùng tổ chức sản xuất của Công ty TNHH MTV Hoàng Bằng (huyện Bát Xát) liên kết với 150 hộ dân trồng 510 ha chuối cho năng suất bình quân đạt 30 tấn/ha, sản lượng 15.300 tấn, mỗi năm thu về 76,5 tỷ đồng...và nhiều mô hình thành công khác. Tuy nhiên, trong hình thức này vẫn có mô hình chưa thực sự thành công do người dân phá vỡ hợp đồng, không tuân thủ đầu đủ quy trình kỹ thuật, hoặc doanh nghiệp khó khăn về vốn đầu tư, không đảm bỏ được đầu ra sản phẩm như đã cam kết.

Về hình thức thuê đất nông nghiệp của người đang sử dụng đất (bao gồm cả thuê quỹ đất 5% của xã), toàn tỉnh có 470 ha theo hình thức này, tập trung tại các huyện: Mường Khương, Bát Xát, Sa Pa, Bắc Hà, Bảo Thẳng, Bảo Yên, Văn Bàn để sản xuất các loại rau, hoa, dược liệu, chuối, dâu tằm. Hình thức này đang được các địa phương khuyến khích thực hiện, bởi phù hợp với nhu cầu, tâm lý hộ gia đình, cá nhân có đấ nông nghiệp, vừa đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp. Đây cũng là phương thức đảm bảo cho người nông dân được hưởng lợi từ cho thuê đất một cách an toàn và không phải đối mặt với rủi ro về mất đất, không có đất sản xuất. Điển hình thành công là Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Sa Pa và một số cá nhân thuê đất trồng trên 40 ha hoa Ly Ly, đạt doanh thu hơn 3 tỷ đồng/năm, hoa Hồng đạt doanh thu từ 700-800 triệu đồng/năm; Hợp tác xã dịch vụ Nông nghiệp Hòa Mạc (TP Lào Cai) thuế đát trồng măng tây, dưa lưới với doanh thu gần 1 tỷ đồng/ha/năm…

Tuy nhiên thực tế cho thấy, việc thỏa thuận thuê đất còn khó khăn, giá thuê đất còn cao so thực tế (bình quân khoảng 25 - 30 triệu đồng/ha/năm), nhiều nơi ruộng đất manh mún nên doanh nghiệp khó thuê liền khoản, mỗi hộ cho thuê với giá cả thời gian khác nhau rất khó cho doanh nghiệp yên tâm đầu tư, sản xuất.

Đối với hình thức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp chỉ đạt quy mô 25 ha, tập trung tại các huyện Bát Xát, Bắc Hà, Bảo Yên và thành phố Lào Cai, liên kết chủ yếu trong sản xuất: rau, hoa các loại, chuối và nuôi cá. Tại huyện Bát Xát, Hợp tác xã Song Kim mua 3ha của người dân để đầu tư trồng rau củ an toàn ứng dụng công nghệ cao cho năng suất trung bình 20 tấn/ha/năm, giá trị sản xuất đạt 200 triệu/ha. Thực tế cho thấy, hình thức này rất còn hạn chế vì diện tích đất các hộ nông dân không nhiều, rất ít hộ có nhu cầu chuyển nhượng đất sản xuất do lo ngại về vấn đề chuyển đổi việc làm và thu nhập; chỉ khi nào gặp khó khăn về kinh tế, chuyển đồi nghề nghiệp các hộ mới chuyển nhượng. Đối với doanh nghiệp nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp thì khó khăn lớn nhất là việc thỏa thuận ký hợp đồng với từng hộ gia đình, cá nhân khi cần một diện tích lớn để thực hiện dự án, giá chuyển nhượng thường theo giá thị trường nên rất khó thỏa thuận…

Đứng trước những khó khăn trên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh cho rằng: việc cần làm ngay trong thời gian tới đó là tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến làm chuyển biến nhận thức của các cấp, các ngành và nhân dân; đổi mới phương thức tổ chức sản xuất theo hướng hoàn thiện và nhân rộng các mô hình kinh tế hợp tác, mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị thông qua hợp đồng kinh tế giữa nông dân với doanh nghiệp để thay thế cho mô hình kinh tế hộ nhỏ lẻ, manh mún, hiệu quả thấp; xây dựng hệ thống quản lý chất lượng cơ sở, cơ chế giám sát cộng đồng trong sản xuất kinh doanh thực phẩm nông nghiệp an toàn.

Điều quan trọng nhất là bảo quyền lợi cho các bên khi tham gia các hình thức liên kết, tích tụ đất đai rất cần các cơ quan có thẩm quyền ban hành quy định hướng dẫn trình tự dồn điền, đổi thửa, đo đạc, chỉnh lý bản đồ địa chính, cập nhật chỉnh lý biến động đất đai, cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau dồn đổi; xây dựng cơ chế thúc đẩy việc chuyển đổi quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân; có cơ chế thống nhất xác định giá đất cho thuê phù hợp với thị trường và thời gian thuê phù hợp với từng loại hình sản xuất; xây dựng cơ chế bảo vệ người nông dân trong việc bảo toàn tỷ lệ góp vốn, hỗ trợ pháp lý khi doanh nghiệp giải thể, phá sản; quy định trách nhiệm cụ thể của các bên tham gia liên kết, trong đó chính quyền cơ sở làm trung gian ràng buộc các chủ thể thực hiện hợp đồng hợp tác liên kết để nâng cao hiệu quả sản xuất… có như vậy thì việc tập trung, tích tụ ruộng đất mới được thuận lợi, từ đó tạo được nền tảng quan trọng trong thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp./.

Theo Hồng Minh/laocai.gov.vn