Phát triển bền vững là một chủ đề lớn của thế giới ngày nay. Trước đó, khi nói đến phát triển bền vững, các nước thường chú ý nhiều đến khía cạnh tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh cũng kéo theo hậu quả không nhỏ, như sự bất bình đẳng và hố ngăn cách giàu nghèo gia tăng, môi trường sống suy thoái. Chính vì vậy, những năm gần đây, bên cạnh việc chú trọng cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế, các nước đã nói nhiều hơn đến sự phát triển bền vững, và khu vực HTX trên toàn cầu cũng nằm chung dòng chảy đó.
Chủ động phát triển bền vững
Phát triển bền vững là sự phát triển bảo đảm hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội, giữa kinh tế và văn hóa, kinh tế và môi trường. Hiện nay, ở mỗi quốc gia đều đối mặt với những khó khăn nhất định để hoàn thành những mục tiêu phát triển bền vững. Chính vì vậy, việc các HTX trên toàn thế giới cùng nhau hành động, cùng nhau hợp tác sẽ giúp nhanh tới đích trên hành trình phát triển bền vững.
Ông Harm Haverkort, trưởng đại diện Agriterra Việt Nam, cho biết dân số thế giới đang tăng nhanh ảnh hưởng tiêu cực và gây áp lực lên hệ thống lượng thực và nông nghiệp toàn thế giới. Chính vì vậy, các HTX và nông dân cần phải hoạt động bền vững và hiệu quả hơn.
“Thông qua củng cố các HTX, các nhóm nông dân lớn sẽ được hỗ trợ chuyển đổi sản xuất sang phương pháp canh tác hiệu quả và bền vững. Và sự phát triển, hợp tác của các HTX sẽ góp phần vào sự thay đổi, hướng đến phát triển bền vững mang tính toàn cầu”, ông Harm Haverkort chia sẻ.
Thực tế ở nhiều quốc gia, đã có không ít mô hình HTX đang chung tay vì sự phát triển bền vững toàn cầu. Đơn cử, tại HTX Landwege (CHLB Đức) là một mô hình nhạy bén trong việc nắm bắt xu thế tiêu dùng là ưa chuộng các nông phẩm sinh thái, các nông sản sạch để định hướng, hỗ trợ các thành viên trong sản xuất chế biến theo đúng tiêu chuẩn, quy định.
Đến nay, HTX Landwege đã có 30 trang trại hữu cơ. Tất cả đều có chứng nhận Demeter, Bioland hoặc Naturland - đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn rất cao về chất lượng. Nông sản của HTX được cung cấp cho 5 siêu thị hữu cơ và các cơ sở như bếp chế biến, tiệm bánh và dịch vụ giao hàng, tất cả đều trong bán kính 30km.
Ông Klaus Lorenzen, Giám đốc điều hành HTX Landwege, cho biết HTX định hướng phát triển bền vững từ những điều cơ bản nhất như sản xuất nông nghiệp hữu cơ theo các vùng nhỏ, thực hiện bảo tồn tài nguyên và giảm CO2 nhờ các tuyến đường vận chuyển ngắn. HTX cũng tham gia bảo vệ môi trường bằng cách tránh sử dụng phân bón nitơ và thuốc trừ sâu tổng hợp.
Landwege cũng nói không với biến đổi gen. Thay vào đó, HTX thực hiện bảo tồn đa dạng sinh học. Các loại động vật, thực vật được sống trong điều kiện thích hợp, theo chu trình khép kín tại các trang trại nhằm minh bạch toàn bộ chuỗi giá trị. Chính vì vậy, HTX không chỉ tạo việc làm cho người dân khu vực xung quanh mà còn không có chi phí ẩn cho môi trường.
Vào thời điểm Landwege được thành lập năm 1988, việc sử dụng sản phẩm hữu cơ chưa phổ biến nhiều ở Đức. Nhưng việc Landwege thành công với hoạt động của mình đã góp phần không nhỏ đến việc thay đổi thói quen của người tiêu dùng.
Ông Klaus Lorenzen khá tự tin rằng, nếu điều tra riêng tại thành phố Lübeck thì thị phần của sản phẩm hữu cơ sẽ cao hơn thị phần chung của loại mặt hàng này trên thị trường Đức (tỷ lệ này ở Đức là hơn 6%) tôi nghĩ rằng, ở Lübeck có thể là khoảng 10% trở lên. Ngoài ra, HTX cũng là một đối tác thân thiết của những người sản xuất hữu cơ, giúp họ duy trì ổn định công việc canh tác của mình.
“Điều này góp phần lớn trong việc duy trì số lượng trang trại, số lượng người sản xuất và đặc biệt là thúc đẩy việc sản xuất đa dạng, thân thiện với môi trường, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững”, vị giám đốc HTX này chia sẻ.
Còn tại ở Australia, Liên đoàn HTX CBH đã tổ chức các HTX liên kết với 3.900 thành viên trồng ngũ cốc theo quy trình từ sản xuất, thu hoạch, lưu kho, chế biến và xuất khẩu. Hệ thống HTX ở nước này đã cam kết giảm khối lượng rác thải chôn lấp xuống còn 0% vào 2030 và cam kết báo cáo công khai hàng năm về các hoạt động sản xuất kinh doanh bền vững. Liên đoàn HTX CBH cũng cam kết tăng cường bảo tồn đa dạng sinh học địa phương thông qua giảm thiểu hoặc bù đắp bất kỳ tổn thất đa dạng sinh học nếu do hoạt động sản xuất của liên đoàn gây ra.
Không chỉ ở Đức, Australia, tại Việt Nam, Liên minh HTX Việt Nam (VCA) cũng đã thực hiện nhiều hành động cụ thể hướng đến mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu như: Tổ chức Hội nghị thường niên của các tổ chức nông dân châu Á với chủ đề “Những thách thức của biến đổi khí hậu và ứng phó của khu vực HTX châu Á” năm 2019; tổ chức các hội thảo, hội nghị, các lớp tập huấn về sản xuất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm phát thải nhà kính… nhằm chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phát triển nông nghiệp, HTX bền vững.
HTX Thanh Xuân (Sóc Sơn, Hà Nội) là một trong những mô hình phát triển bền vững khi mang lại đa giá trị: kinh tế, xã hội, môi trường...
Liên minh HTX Việt Nam cũng có các chương trình, dự án hỗ trợ HTX tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ, thực hiện sản xuất kinh doanh gắn với chuỗi giá trị, bảo vệ môi trường, chuyển đổi số... nhằm nâng cao năng lực thích ứng, chống chịu của các HTX trước sự biến đổi của thị trường, dịch bệnh, nền kinh tế…
Theo thống kê của Liên minh HTX Việt Nam, ước tính đến thời điểm cuối 2022, Việt Nam có 29.021 HTX, 123.241 tổ hợp tác và 125 liên hiệp HTX. Các mô hình kinh tế tập thể, HTX hoạt động ở mọi lĩnh vực ngành nghề kinh tế khác nhau từ nông nghiệp, thương mại, tín dụng, vận tải, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ khác. Nhiều loại hình, mô hình HTX hoạt động hiệu quả, không chỉ góp phần vào phát triển kinh tế xã hội mà còn hạn chế sản xuất ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên, giảm nhẹ thiên tại, bảo vệ môi trường... Từ đó phát huy sức mạnh thành viên, tạo tiền đề phát triển sản xuất lớn, tăng thu nhập và phát triển bền vững.
HTX chung tay vì sự phát triển bền vững
Việc khu vực HTX ở các nước đã và đang thực hiện sản xuất kinh doanh bền vững có ý nghĩa không nhỏ khi Ngày Quốc tế Hợp tác xã - CoopsDay năm 2023, được tổ chức vào ngày 01 tháng 7 cùng với thông điệp “Hợp tác xã vì sự phát triển bền vững”
Bởi vào tháng 9 năm 2023, cộng đồng quốc tế sẽ đánh dấu nửa chặng đường thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững và tìm cách đẩy nhanh tiến độ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Do đó, Ngày Quốc tế Hợp tác xã năm 2023 với khẩu hiệu “Hợp tác xã vì sự phát triển bền vững” chính là thời điểm quan trọng để chứng minh sự đóng góp của các HTX trong việc thúc đẩy việc đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).
Chủ tịch Liên minh HTX Quốc tế (ICA), ông Ariel Guarco, cho biết vào thời điểm này, việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 đã đi được nửa chặng đường, HTX trên toàn thế giới cần phải nỗ lực hơn nữa và điều này chỉ có thể được thực hiện khi các tổ chức HTX ở các nước tăng cường hợp tác hơn nữa.
“Các HTX chịu trách nhiệm tổ chức sản xuất và phân phối hàng hóa và dịch vụ, phải tập trung vào con người và hành tinh của chúng ta. HTX chính là mô hình để hiện thực hóa mục tiêu này, điều đó đã được chứng minh trong gần 200 năm qua”, Chủ tịch Liên minh HTX Quốc tế nhấn mạnh.
Đặc biệt, HTX là một trong những mạng lưới kinh tế hoạt động lâu đời nhất và lớn nhất thế giới. Theo Liên đoàn HTX Quốc tế (ICA), trên thế giới có khoảng 2,4 triệu HTX tại gần 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, thu hút hơn 250 triệu lao động và tạo ra doanh số tương đương 2.200 tỷ USD. HTX cũng là khu vực đầu tiên trên toàn thế giới tán thành các mục tiêu phát triển bền vững và được công nhận là đối tác đạt được những mục tiêu này.
Trải qua thời gian và thực tế phát triển trên thế giới cho thấy, HTX là phương thức tự nhiên của quan hệ đối tác hợp tác và thịnh vượng cho tất cả mọi người. HTX góp phần vào sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường giữa các vùng và các ngành kinh tế. Bản chất của các HTX là bảo vệ các mối quan hệ cộng đồng, tăng cường nguồn lực địa phương, ủng hộ trách nhiệm xã hội và áp dụng các hoạt động kinh doanh bền vững và lâu dài.
Thông qua CoopsDay năm nay, các nhà hoạch định chính sách địa phương, quốc gia và quốc tế, các tổ chức xã hội và công chúng nói chung có thể tìm hiểu về sự đóng góp của các HTX cho một tương lai công bằng và bền vững cho tất cả mọi người.
Theo Huyền Trang/Thời báo kinh doanh