Do tác động của đại dịch
Covid-19, tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam đã lên đến mức cao nhất trong 10 năm
qua và tăng mạnh ở nhóm lao động có trình độ chuyên môn thấp hoặc không có
trình độ chuyên môn kỹ thuật.
Nhiều
giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp (DN), phục hồi sản xuất, kinh doanh được triển
khai nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giữ việc làm và chặn đà suy giảm thu
nhập cho người lao động (NLÐ), tuy nhiên thực tế vẫn còn rất nhiều việc phải
làm.
30,8
triệu lao động bị ảnh hưởng
Tổng
cục Thống kê (TCTK) cho biết, sáu tháng đầu năm 2020, cả nước có 30,8 triệu lao
động bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch Covid-19, bao gồm những người bị mất việc
làm, phải nghỉ giãn việc/nghỉ luân phiên, giảm giờ làm, giảm thu nhập. Trong
đó, ảnh hưởng do giảm thu nhập chiếm tỷ trọng cao nhất, chiếm 57,3% tổng số
người bị ảnh hưởng, tương đương 17,6 triệu người. Lao động trong khu vực dịch
vụ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, tiếp đến là khu vực công nghiệp và xây dựng và
khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản. Theo Vụ trưởng Thống kê dân số và lao
động (TCTK) Vũ Thị Thu Thủy, tính riêng quý II, lao động có việc làm giảm 2,4
triệu người so quý I và giảm gần 2,6 triệu người so cùng kỳ năm 2019. Ðây là
năm ghi nhận mức giảm sâu kỷ lục của lực lượng lao động trong 10 năm qua.
"Ðiều này cho thấy, dịch Covid-19 đã khiến đa số NLÐ mất việc phải tạm
thời rời khỏi thị trường lao động trong thời gian dịch bệnh lây lan, nhất là
trong tháng 4, khi áp dụng nghiêm ngặt và triệt để các biện pháp giãn cách xã
hội. Lao động nữ là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề hơn so với lao động nam",
bà Thủy cho biết. Bên cạnh đó, dịch Covid-19 đã khiến tình trạng lao động không
sử dụng hết tiềm năng trong nền kinh tế tăng cao gấp 1,5 lần so với quý I và cùng
kỳ năm trước. Hầu hết lao động không sử dụng hết tiềm năng là những người trẻ,
dưới 34 tuổi.
Ngành
dệt may chịu tác động của dịch Covid-19 khiến nhiều lao động bị mất việc làm.
Trong ảnh: Công nhân làm việc trong một xưởng may ở TP Đồng Hới (Quảng Bình).
|
Cũng
theo TCTK, thu nhập bình quân tháng của lao động quý II là 5,2 triệu đồng, giảm
525 nghìn đồng so quý trước và giảm 279 nghìn đồng so với cùng kỳ năm 2019. Ðây
là lần đầu tiên trong 5 năm qua, thu nhập của NLÐ trong quý II sụt giảm. Tuy
nhiên, mức thu nhập của NLÐ giảm không đáng kể do gần 1/3 lực lượng lao động
hiện tham gia vào nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản là những lĩnh vực bị ảnh
hưởng không đáng kể từ dịch Covid-19. Bên cạnh đó, vẫn có một số ngành nghề
hoạt động tốt ngay cả khi có dịch bệnh và tiếp tục tăng thu nhập cho NLÐ. Tỷ lệ
thất nghiệp của Việt Nam sáu tháng đầu năm là 2,73%, lần lượt tăng 0,51 điểm
phần trăm và 0,57 điểm phần trăm so với quý IV và cùng kỳ năm 2019 nhưng vẫn ở
mức thấp khi so với tình trạng thất nghiệp chung toàn cầu. Trung tâm quốc gia
về Dịch vụ việc làm, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, số lao động
nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp trong quý II tăng 24% so cùng kỳ năm 2019.
Bức
tranh về lao động, việc làm cũng tương đồng với tình hình đăng ký kinh doanh
sáu tháng đầu năm. Theo Cục trưởng Quản lý Ðăng ký kinh doanh, Bộ Kế hoạch và
Ðầu tư Bùi Anh Tuấn, tất cả các chỉ số về DN thành lập mới, tổng vốn đăng ký và
tổng số lao động đăng ký đều giảm tương ứng 7,3%, 22% và 21,8% so cùng kỳ.
Nhưng dấu hiệu khởi sắc bắt đầu xuất hiện từ khi cả nước bước vào giai đoạn
phục hồi và phát triển mới. Cụ thể, trong tháng 5 và tháng 6, số lượng DN thành
lập mới đã tăng trở lại ở tất cả 17 ngành nghề và bắt đầu tăng nhanh số lượng
để tận dụng cơ hội khi dịch bệnh được kiểm soát. Riêng số DN quay trở lại hoạt
động trong sáu tháng đầu năm tăng 16,4% so cùng kỳ.
Cần
gói hỗ trợ dài hạn
Ðại
dịch Covid-19 trên thế giới vẫn diễn biến phức tạp với nhiều nguy cơ bùng nổ
làn sóng dịch lần thứ hai. Ðiều này chắc chắn tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến
tình hình lao động, việc làm và thu nhập của NLÐ tại Việt Nam. Nhiều dự báo cho
thấy, sáu tháng đầu năm chưa phải đỉnh điểm của tình trạng mất việc làm vì các
DN vẫn đang duy trì đơn hàng ký từ năm 2019. Một số ngành sử dụng nhiều lao
động sang quý III mới "thấm đòn" do đứt gãy hợp đồng xuất khẩu trong
những tháng cuối năm, khả năng chống chịu của các DN ảnh hưởng rất lớn đến việc
làm và thu nhập của NLÐ trong thời gian tới.
Ðể
hỗ trợ DN, NLÐ phục hồi sản xuất góp phần tăng trưởng kinh tế, TCTK đề xuất cần
tập trung đẩy mạnh việc thực hiện gói hỗ trợ 62 nghìn tỷ đồng theo Nghị quyết
số 42/NQ-CP của Chính phủ về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại
dịch Covid-19, bảo đảm chi đúng đối tượng, kịp thời và hiệu quả.
Phó
Tổng cục trưởng TCTK Phạm Quang Vinh cho biết, đến cuối tháng 6-2020, cả nước
mới giải ngân 11.320 tỷ đồng cho 11,2 triệu người dân gặp khó khăn theo Nghị
quyết số 42/NQ-CP. Như vậy số tiền giải ngân còn chậm, nhất là giải ngân cho
NLÐ bị mất việc và hộ kinh doanh. Cùng với đó, cần đẩy nhanh việc thực hiện
hiệu quả các chính sách hỗ trợ DN, cơ sở sản xuất, kinh doanh để phục hồi hoạt
động kinh tế của tất cả các ngành, nhất là các ngành chịu ảnh hưởng lớn của
dịch Covid-19 như: công nghiệp chế biến, chế tạo, bán buôn và bán lẻ, dịch vụ
lưu trú và ăn uống, vận tải… Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn chưa được
kiểm soát trên thế giới, lao động không sử dụng hết tiềm năng có xu hướng gia
tăng, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích NLÐ học tập nâng cao trình độ,
đáp ứng nhu cầu của người sử dụng lao động trong trạng thái "bình thường
mới". Mặt khác, cần tập trung hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo và đào
tạo lại NLÐ. Khuyến khích DN khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học -
công nghệ phát huy tiềm năng và thế mạnh góp phần giải quyết việc làm, bảo đảm
an sinh xã hội. Về phía DN và NLÐ, cần nắm bắt nhu cầu lao động của nền kinh tế
trong bối cảnh chuyển đổi phương thức sản xuất đáp ứng yêu cầu mới để đào tạo,
nâng cao trình độ đáp ứng nhu cầu lao động trong xã hội.
Trước
thực lực DN Việt Nam còn yếu, nhất là DN nhỏ và vừa, các chuyên gia kinh tế
khuyến cáo, ngoài cơ chế khắc phục ảnh hưởng của dịch Covid-19, cần bổ sung
chính sách đặc biệt nhằm tái cơ cấu DN mạnh mẽ hơn, không chỉ tái cơ cấu thị
trường đầu vào, tái cơ cấu đầu tư mà còn tái cơ cấu lao động, tăng sức chống
chịu của cả nền kinh tế. Các gói hỗ trợ cần mang tính dài hạn không chỉ cho năm
2020 mà cho một đến hai năm tiếp theo. Hiện Chính phủ đang giao các cơ quan
chức năng xây dựng kế hoạch tổng thể hỗ trợ kích thích kinh tế dài hơn, điều
hành chủ động, linh hoạt hơn nữa công cụ chính sách tài khóa, tiền tệ để thúc
đẩy tăng trưởng, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất và đời sống nhân dân.
Theo Nhân dân điện tử